Als kind keek Edson Olf (37) al in de woonkamer in Rotterdam-Zuid naar het wekelijkse politieke vragenuurtje van de Tweede Kamer. „Die witte mannen daar doen iets belangrijks, voelde ik.”
Nu komt hij wekelijks in de Kamer en mag hij binnenkort zélf vragen stellen. Tenminste, als hij genoeg stemmen haalt als lijsttrekker van BIJ1.
De partijleden kozen de relatief onbekende Olf als opvolger van Sylvana Simons. Hij was bestuurder van BIJ1 en lid van een Rotterdamse wijkraad. Olf werkte eerder bij Apple als reparateur en was voorzitter van de ondernemersraad van het bedrijf, zegt hij. Daarna werd hij consultant, met name voor semi-publieke organisaties, en specialiseerde hij zich in conflicten. Zo hielp hij de gemeente Den Haag bij een conflict met woonbooteigenaren.
Het voortbestaan van BIJ1 in de Kamer staat op het spel bij de verkiezingen in november. De steun voor de partij was deels gebaseerd op de bekendheid van vertrekkend Kamerlid en partijleider Simons. Ze laat een jonge, bij tijd en wijlen ruziënde club achter, die tussen de nul en één zetel peilt.
In zijn eerste weken leerden kiezers Olf vooral kennen om een tweet. Op de dag dat Hamas Israël aanviel en Israëliërs vermoord en ontvoerd werden, plaatste Olf een bericht waarin hij schreef over decennia „kolonisatie, verdrijving, ontheemding, moord en apartheid” die de „aanleiding zijn van dit conflict”. Nederland en de Europese Unie zijn daar mede schuldig aan, vervolgde hij, „door internationaal recht niet te garanderen en onrecht te laten voortbestaan.” Hij wenste „vrede, compassie en mededogen, en een vrij Palestina.”
Waarom deze tweet?
„Omdat BIJ1 het belangrijk vindt dat we ons bij zulke gebeurtenissen niet moeten richten op wat er gebeurt die dag. We vragen al jaren aandacht voor de apartheid en het onrecht dat het Palestijnse volk overkomt. Dat zoiets gebeurt, komt niet uit de lucht vallen. ”
Mensen denken bij die tweet: geven BIJ1 en Olf wel om de Israëliërs die op dat moment omkomen of ontvoerd worden?
„Dat begrijp ik. We geven om alle mensenlevens. Maar het is belangrijk om te kijken wat er decennialang speelt in Palestina. Waar hebben die mensen al jarenlang mee te maken?”
Ook op de dag dat er zoveel Israëliërs sterven?
„Ik kies er dan voor om historische contexten te geven waarom dit gebeurt. Ik kies er niet voor om te zeggen: wat vreselijk, al die mensenlevens. Maar ik kan erin komen dat mensen dat, en de timing, vervelend vinden. Het betekent niet dat ik niks voel bij het leed van anderen. Ik ben juist heel gevoelig. Wij als partij zijn gevoelig en bestaan uit zoveel groepen die onrecht hebben meegemaakt.”
Vindt u dat de aanval van Hamas goed te praten is door die context?
„Al het leven dat door geweld om het leven komt vinden wij vreselijk. Het maakt niet uit van welke kant het komt.”
BIJ1 hoopt op een vrij Palestina, waar Israëliërs en Palestijnen vredig samenleven, zegt Olf. Zo interpreteert hij de omstreden uitspraak ‘From the river to the sea, Palestine will be free’.
Olf kwam begin jaren negentig, op zijn zesde, vanuit Suriname naar Nederland. Met zijn moeder, zus en vader. „Het beloofde land. Zo zagen wij het. Mijn ouders wensten ons een goede toekomst toe met meer perspectief en kozen daarom Nederland. Familie woonde hier al en we spraken de taal.” Zijn moeder kon aan de slag in het Erasmus MC, zijn vader had ook al een baan toen ze overvlogen.
Zijn relatie met Nederland is ambivalent gebleven. In Nederland is het goed geregeld, zegt hij. Maar hij merkte dat hij als anders werd gezien, toen andere kinderen zijn accent nadeden. Het viel hem in zijn tienerjaren op dat de politie heel vaak in zijn Rotterdamse wijk reed en vaker stopte bij mensen van kleur. „Beverwaard, mijn wijk, werd gezien als onveilig. Terwijl ik het heel fijn had op deze plek.”
Zijn moeder zei: wij mensen van kleur moeten in dit land twee tot drie keer harder werken. De regels die voor anderen gelden, gelden niet per se voor jou, Edson. Jíj wordt harder afgerekend op fouten. Olf koos ervoor zo min mogelijk op te vallen. „Ik was altijd voorzichtig in hoe ik me uitte, hoe ik me gedroeg. Ik probeerde uit de problemen te blijven.”
Lees ook
Sylvana Simons heeft een blijvende invloed op het politieke debat, zeggen collega’s
U bent rustig, zegt u. U houdt van de luwte. Waarom doet u zichzelf dit lijsttrekkerschap aan, midden in de schijnwerpers, bij een partij die voor grote uitdagingen staat?
Lacht. „Ik had mezelf aangemeld met de boodschap: als de partij denkt dat het goed is en mij nodig heeft, dan wil ik me dienend opstellen. De partij had behoefte aan een loyale leider die haar een warm hart toedraagt en zijn of haar strepen heeft verdiend in de partij. Dan moet ik me over mijn spanning en mijn karakter heen zetten.”
Wat als u geen zetel wint?
„Dan gaan we buiten het parlement verder met onze missie. Het zal financiële gevolgen hebben, daar moeten we naar kijken. En dan zien we het over vier jaar wel.”
In 2016 richtte Sylvana Simons BIJ1 op. Ze won nipt een zetel bij de Kamerverkiezingen van 2021. Haar bekendste erfenis is de discussie over het slavernijverleden en de excuses van minister-president Mark Rutte die volgden.
De partij kenmerkt zich ook door onenigheid. BIJ1 verdween dit jaar uit de raad van Amsterdam, waar ze in 2022 drie zetels behaalde. De laatste twee afgesplitste raadsleden spraken van een „toxische, structureel onveilige omgeving”, vol wantrouwen, machtsmisbruik en „gebrek aan transparantie en interne democratie”.
Uw kennis over conflicten komt u nu goed van pas.
„Het is de reden dat ik me ongeveer twee jaar geleden heb aangemeld voor het landelijk bestuur. Ik was in de veronderstelling dat ik BIJ1 ruzie kon leren maken. Zodat ruzies niet escaleren, maar uitmonden in iets goeds.”
Daar is minder van terechtgekomen dan hij hoopte, zegt Olf terugblikkend. Hij kon de onenigheid wel analyseren en ziet in de conflicten in BIJ1 vooral onwil om te leren en te investeren in elkaar. En wat hij ook zag: „Mensen plaatsen het leed dat hen wordt aangedaan, boven het collectief.” Hij herkent niet wat de vertrekkende raadsleden uit Amsterdam beschrijven. „Ik ervaar BIJ1 écht als een warm bad.”
Antiracisme is het belangrijkste onderwerp van het verkiezingsprogramma. Olf wil erop toezien dat er heling en herstel komt na de excuses voor het slavernijverleden. Het programma kent geen financiële paragraaf en BIJ1 laat het niet doorrekenen door het Centraal Planbureau.
BIJ1 wil veel gratis: kinderopvang, openbaar vervoer, woningen voor dak- en thuislozen. Hoe realistisch is dat?
„Het klinkt misschien niet realistisch, maar dat is het wel als je buiten de kaders van het huidige systeem durft te denken.”
Maar hoe kan dat? BIJ1 is niet zo van die vraag, meer van de waarom-vraag, is de conclusie. Het belangrijkste vindt Olf dat hij in de Kamer „het systeem gaat bevragen”. Net als Simons deed in het debat over het slavernijverleden. Olf wil Nederland met zijn vragen een spiegel voorhouden over het kapitalistische systeem, dat alleen werkt voor de happy few. „Mensen gaan ons vervelend vinden, maar we zetten ze wel aan het denken.”
